Η πρόσφατη κακοκαιρία, που έφερε ξανά στο προσκήνιο τη χρήση της εξ αποστάσεως εργασίας, αλλά κυρίως η εδώ και δύο χρόνια εκτυλισσόμενη πανδημία του Covid-19 είχε ως αποτέλεσμα την εφαρμογή της ως εργαλείο συνέχισης των εργασιών, με σκοπό την αποφυγή συγχρωτισμού για τη μη περαιτέρω διασπορά του σε μια πληθώρα κλάδων.
Αναπόφευκτα, η τηλεργασία άγγιξε και τον κλάδο της εκπαίδευσης, με τη μορφή της σύγχρονης εξ αποστάσεως διδασκαλίας, ή αλλιώς «τηλεκπαίδευσης».
Και στην Ελλάδα, η τηλεκπαίδευση εξαπλώθηκε σε κάθε βαθμίδα, από την Πρωτοβάθμια έως και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Εφαρμόστηκε και εφαρμόζεται κατά περιπτώσεις και ανάλογα με τις εισηγήσεις της Επιτροπής Λοιμωξιολόγων και τις αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας. Στην παρούσα φάση, έχουμε -μετά από αρκετούς μήνες και προσωρινά- ξανά τηλεκπαίδευση στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια, στα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία και φυσικά στα φροντιστήρια μέσης εκπαίδευσης και ξένων γλωσσών, μιας και οι σχολικές μονάδες αυτές τις μέρες είναι κλειστές λόγω του χιονιά.
Τι αποκομίσαμε όμως ύστερα από τη συνολική εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης κατά τις περιόδους 2019-2020 και κυρίως 2020-2021;
Στην αρχή υπήρχαν κάποιες αναμενόμενες δυσκολίες (αδυναμία κάποιων μεμονωμένων εκπαιδευτικών να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα είτε λόγω ηλικίας, είτε λόγω μη εξοικείωσης με τα ηλεκτρονικά μέσα, έλλειψη ηλεκτρονικών μέσων -υπολογιστών, tablets κλπ σε οικογένειες μαθητών, που όμως καλύφθηκαν από την Πολιτεία, προβλήματα σύνδεσης στο σύστημα εξ αποστάσεως διδασκαλίας webex). Εν συνεχεία όμως η κατάσταση ομαλοποιήθηκε και η προσαρμογή έγινε βαθμιαία και ήπια με τη θέληση και τη συνδρομή όλων των φορέων.
Θα αναρωτηθεί κανείς: Είναι όλα τόσο εύκολα; Βάσει προσωπικής εμπειρίας ως εκπαιδευτικός, θα απαντήσω πως «όχι». Για διαφόρους λόγους. Ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με γνωστικά αντικείμενα περισσότερο πρακτικής υφής (Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία κλπ), τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα καθώς είναι απαραίτητη η ύπαρξη διαδραστικού πίνακα πλην της προφορικής παράδοσης του μαθήματος. Ή ακόμη και η έκθεση διδάσκοντος και διδασκομένου επί ώρες μπροστά από την οθόνη ενός υπολογιστή γίνεται στα αλήθεια κουραστική για το μυαλό και το σώμα.
Όμως, από την άλλη πλευρά, η τηλεκπαίδευση στάθηκε έστω επικουρικά ως πολύτιμο εργαλείο, ώστε να μη χαθούν πολύτιμες, κυρίως για τους μαθητές κάθε επιπέδου και βαθμίδας αλλά και για τους φοιτητές, διδακτικές ώρες. Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τι θα είχε συμβεί αν είχε ανασταλεί κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα, εκτός των μικρών χρονικών διαστημάτων που μαθητές και φοιτητές επανήλθαν στις τάξεις, στην περίπτωση που δεν είχαμε στη διάθεση μας το τόσο χρήσιμο εργαλείο της τηλεκπαίδευσης.
Όλα τα παραπάνω, έχουν οδηγήσει ήδη από το 2020 την εκπαιδευτική – και όχι μόνο- κοινότητα σε μια συζήτηση, για το πως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η εξ αποστάσεως διδασκαλία και μετά το πέρας της πανδημίας του κορονοϊού, εκτός του πλαισίου αυτής της συγκυρίας.
Υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν πως η τηλεκπαίδευση «ήρθε για να μείνει». Πως θα μπορούσε δηλαδή να υποκαταστήσει εν συνόλω ή σε ένα σεβαστό ποσοστό την εκπαιδευτική διαδικασία. Υπάρχουν άλλοι που πιστεύουν πως καλό είναι να λειτουργήσει μόνο επικουρικά και άλλοι που βρίσκονται απέναντι σε οποιασδήποτε μορφής συνέχισης της.
Από καθαρά παιδαγωγικής σκοπιάς και γνώσης, προσωπική μου άποψη και πίστη είναι πως σε κανένα βαθμό η τηλεκπαίδευση δεν μπορεί να υποκαταστήσει/ αντικαταστήσει εξ ολοκλήρου την εκπαιδευτική διαδικασία.
Και αυτό γιατί η εκπαίδευση δεν αφορά μόνο στη μετάδοση γνώσεων από τον διδάσκοντα στο διδασκόμενο. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει και την άμεση επαφή του μαθητή με τον καθηγητή, τη μη λεκτική επικοινωνία, τη διαπαιδαγώγηση, πράγματα που σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να μεταδοθούν μέσω υπολογιστή.
Το ακόμα πιο σπουδαίο, περιλαμβάνει την κοινωνικοποίηση των μαθητών και την ανάπτυξη των ψυχοσωματικών τους ικανοτήτων μέσω άμεσης και εκ του σύνεγγυς επαφής τους με τους συνομηλίκους τους, τους συμμαθητές τους. Κάτι που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από τα πολλαπλά παράθυρα μιας online διδακτικής συνεδρίας μέσω webex. Έχει γίνει άλλωστε πολλές φορές συζήτηση για τις ψυχολογικές επιπτώσεις που εμφανίζονται στα παιδιά λόγω της αποξένωσης τους από το φυσικό σχολικό περιβάλλον και τους συμμαθητές τους.
Από την άλλη πλευρά δεν την αποτινάσσουμε, καθόσον στάθηκε -με όλες τις πιθανές δυσκολίες- πολύτιμοςαρωγός στο πλευρό εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων στη δύσκολη συγκυρία της υγειονομικής κρίσης και προσφάτως της κακοκαιρίας. Και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία, όπως δείχνουν και τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Πολιτείας.
Συμπερασματικά: Ναι στην τηλεκπαίδευση, αλλά υπό όρους, ως επικουρικό εργαλείο και μόνον. Ως πιθανή λύση σε διαπιστωμένα και τεκμηριωμένα υπαρκτές δυσκολίες της δια ζώσης εκπαίδευσης ή σε περιπτώσεις που δεν πρέπει να χαθούν διδακτικές ώρες.
Όπως ανέφερα και παραπάνω, τίποτα δεν υποκαθιστά την καθιερωμένη, εδώ και χιλιάδες χρόνια, άμεση επαφή εντός του σχολικού περιβάλλοντος μεταξύ των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Και αυτή οφείλει να συνεχιστεί ως έχει, εμπλουτιζόμενη πάντα με νέα εργαλεία και νέες δεξιότητες, ανάλογα με τις ανάγκες της εποχής.
Χάρης Τσούλας
Φιλόλογος, Καθηγητής Φροντιστηριακής Μέσης Εκπαίδευσης
Μέλος Δ.Σ. Παγκοσμίου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ελληνισμού της Διασποράς
Συντονιστής για θέματα Επικοινωνίας και Ανίχνευσης Εκπαιδευτικών Αναγκών Μελών Ε.Κ.Ο της Γραμματείας Ειδικών Κομματικών Οργανώσεων ΝΔ
Αντιπρόεδρος στην τοπική οργάνωση ΝΔ Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας
