Γράφει ο Χάρης Τσούλας *
Η Λαογραφία ως επιστήμη ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού και της παράδοσης.
Η χώρα μας, έχοντας μεγάλο πλούτο ως προς την παραγωγή των εκφράσεων του λαϊκού πολιτισμού και της παράδοσης, μας προσφέρει μια πληθώρα ευκαιριών που μπορούμε να αδράξουμε, να έρθουμε σε επαφή και να αναδείξουμε.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όλων αποτελούν οι φετινές συνεχείς εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια Μνήμης του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Τα 100 χρόνια από τον σκληρό και βίαιο ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τους Τούρκους- με αποκορύφωμα το 1922- που κόστισαν αβάσταχτα κυρίως σε ανθρώπινες ζωές και περιουσίες. Όμως μέσα από αυτή την καταστροφή, δημιουργήθηκε και η ευκαιρία της μεταλαμπάδευσης των αξιών, των αρχών, των παραδόσεων, των ηθών και εθίμων των Μικρασιατών προγόνων μας, οι οποίοι παρότι αρχικά δεν έγιναν αποδεκτοί από το γηγενή πληθυσμό, εντούτοις κατάφεραν να διαποτίσουν με αυτές τις αξίες όλο τον ελλαδικό χώρο.
Αποτελέσματα αυτού άλλωστε βλέπουμε και σήμερα, τόσο με την ύπαρξη πληθώρας προσφυγικών μικρασιατικών σωματείων όσο και με την άμεση επαφή μας με τη μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά σε εκθέσεις όπως στο Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου» στην πόλη μας. Και φυσικά με την ύπαρξη πληθώρας ανάλογων Μουσείων ανά την επικράτεια.
Όμως η λαϊκή παράδοση και ο λαϊκός πολιτισμός περιλαμβάνει μια μεγάλη έκταση τοπικών χαρακτηριστικών. Ηπειρώτες, Πόντιοι, Κωνσταντινουπολίτες, Θρακιώτες, Μακεδόνες, Σαρακατσαναίοι, Πελοποννήσιοι, νησιώτες από Βόρειο και Νότιο Αιγαίο και Ιόνιο, Αρβανίτες και άλλα πολλά ελληνικά φύλα συνετέλεσαν σε μια πραγματική πολιτισμική έκρηξη.
Αυτό το διαπιστώνουμε είτε μέσω της καταγωγής του καθενός μας και της άμεσης επαφής, είτε με τη διαπίστωση του μεγάλου πλήθους λαογραφικών και εθνολογικών Μουσείων σε όλη την Ελλάδα. Και φυσικά με την παρουσία ανάλογων λαογραφικών και πολιτιστικών συλλόγων, όπως των μικρασιατικών που ανέφερα προηγουμένως.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως σε κάθε Τμήμα Φιλολογίας στα πανεπιστήμια της χώρας μας υπάρχουν Τομείς Λαογραφίας με σημαντικό επιστημονικό έργο. Όπως και διακεκριμένοι ερευνητές της Λαογραφίας, Έλληνες και ξένοι, θέλησαν από τον 19ο αιώνα έως και σήμερα να κωδικοποιήσουν τις διάφορες εκφάνσεις της λαϊκής παράδοσης: Τα έργα τέχνης, τις οικοσκευές, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, τα τραγούδια και τους παραδοσιακούς χορούς, τις ενδυμασίες, τον τρόπο και τον τύπο διατροφής από μέρος σε μέρος και από εποχή σε εποχή. Ακόμη και τους μύθους, τους θρύλους και τις ντοπιολαλιές και τις διάφορες φράσεις που έχουν μείνει αναλλοίωτες και χρησιμοποιούμε μέχρι και σήμερα στην καθομιλουμένη (πολλές φορές χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευση, τη χρήση ή την κανονική σημειολογία τους). Η γλώσσα είναι μια κλασική περίπτωση λαογραφικής αποτύπωσης.
Η Λαογραφία στην ουσία της είναι πεδίο δόξης λαμπρό προς ανακάλυψη και διατήρηση της ταυτότητας μας. Ό λαϊκός πολιτισμός και η παράδοση δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται -όπως συμβαίνει κάποιες φορές- ως κάτι «παλιακό», «μπανάλ» ή εκτός εποχής. Είναι οι ρίζες μας, που έχουμε χρέος να τις μάθουμε, να τις διατηρήσουμε ως κώδικες αξίας αλλά και να τις μεταλαμπαδεύσουμε στους επιγόνους μας.
Είναι η ζωντανή μας ιστορία, που δρα δυναμικά. Και όσο κι αν ακούγεται κοινότοπο, επειδή «λαός που ξεχνά τις ρίζες του είναι καταδικασμένος», έχουμε μεγάλη ευθύνη για τη διαφύλαξη αλλά και τη συνέχισή της. Στροφή στη Λαογραφία λοιπόν. Που δε σημαίνει στροφή σε κάτι αναχρονιστικό, αλλά την ουσία της ύπαρξής μας. Είναι ένα πολυσύνθετο παζλ, που εάν το ενώσουμε, μας οδηγεί στις κοινές μας ρίζες. Από το χθες στο σήμερα.
* Ο Χάρης Τσούλας είναι Φιλόλογος, καθηγητής φροντιστηριακής μέσης εκπαίδευσης – Μέλος Δ.Σ. Παγκοσμίου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ελληνισμού της Διασποράς – Συντονιστής Λαογραφίας της Γραμματείας Ποιότητας Ζωής και Εθελοντισμού ΝΔ – Αντιπρόεδρος στην τοπική οργάνωση ΝΔ Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας
