Συνέντευξη στην Ευτυχία Παπαλουκά
Με τον Αρίωνα Ευθυμίου είμαστε παιδικοί φίλοι. Υπήρξαμε συμμαθητές στο 5ο νηπιαγωγείο και στο 5ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Φιλαδέλφειας. Από πολύ μικρό παιδί ξεχώριζε για την ευστροφία και την φιλομάθειά του, αλλά και για την ευγένεια και την καλοσύνη του. Τα χρόνια πέρασαν και πλέον είναι ένας καταξιωμένος επιστήμονας, που μόλις στα 32 του διαπρέπει ως μεταδιδακτορικός ερευνητής σε ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα παγκοσμίως, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Harvard, στη Βοστώνη των ΗΠΑ. Μόνο σπουδαία πράγματα μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον από τον Αρίωνα. Όλοι του οι συμμαθητές είμαστε πολύ υπερήφανοι για εκείνον και του ευχόμαστε να θέτει όλο και υψηλότερους στόχους και να τους κατακτά! Κάτι που είναι βέβαιο!
Προσωπικά τον ευχαριστώ θερμά για την παραχώρηση αυτής της συνέντευξης για τον Μύλο!
Ε: Από τα δημόσια σχολεία της πόλης μας, της Νέας Φιλαδέλφειας, και το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, στο Λονδίνο (UCL) για μεταπτυχιακές σπουδές σχετικά με την κλινική διατροφή και την δημόσια υγεία, στη συνέχεια διδακτορικό και μετα-διδακτορική ακαδημαϊκή θέση στην Ζυρίχη της Ελβετίας (ETH Zürich) σε σχέση με την κυτταρική και μοριακή βιολογία, την βιο-ιατρική και την παθοφυσιολογία της παχυσαρκίας. Από το 2019, είσαι μετα-διδακτορικός ερευνητής στο ερευνητικό κέντρο διαβήτη “Joslin”, σε ένα από τα κορυφαία Πανεπιστημιακά Ιδρύματα του κόσμου, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Harvard και ασχολείσαι με την παθοφυσιολογία της παχυσαρκίας και τον διαβήτη τύπου 2. Έχεις πετύχει σημαντικές ακαδημαϊκές διακρίσεις και υποτροφίες, πολλές δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά φέρουν το όνομά σου κι είσαι ο επιβλέπων των ερευνητικών προγραμμάτων και των πτυχιακών εργασιών άλλων νέων επιστημόνων σε κάποια από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια παγκοσμίως.
Ποιο είναι το κίνητρό σου και η κινητήριός σου δύναμη, για να θέτεις και να κατακτάς όλο και υψηλότερους στόχους;
A: Τώρα που τα διαβάζω έτσι μαζεμένα, μου ακούγονται κι εμένα πολλά. Στα αρχικά ακαδημαϊκά μου βήματα, το κίνητρο μου ήταν κάπως πιο εγωιστικό: ο ενθουσιασμός μου για την επιστήμη και μια πηγαία ανάγκη του να αποκτάω καινούργιες γνώσεις. Από μικρό παιδί είχα ένα τεράστιο ερωτηματικό για το πως λειτουργεί το κάθε τι εκεί έξω, που είναι κρυμμένη αυτή η πληροφορία και πώς γίνεται να ανακαλυφθεί. Και όταν άρχισα να διαλέγω πανεπιστήμια, κίνητρό μου ήταν και ένα έντονο ενδιαφέρον για τις επιστήμες υγείας, χωρίς να ξέρω ακριβώς προς ποια κατεύθυνση.
Όσο ωριμάζω και μεγαλώνω όμως, ένα από τα βασικά μου κίνητρα είναι η προφανής – αλλά πολύ σημαντική για εμένα – σκέψη: πώς η ιατρική έρευνα έχει βοηθήσει και θα εξακολουθεί να βοηθάει ανθρώπους με ασθένειες και προβλήματα. Αυτό τον καιρό ζούμε ανάμεσα σε δυο πανδημίες: τον covid και την μεταβολική νόσο – παχυσαρκία – διαβήτη. Ένας βασικός λόγος που με κρατάει κινητοποιημένο είναι η σκέψη ότι μπορώ να συνεισφέρω σε μια από τις δυο. Δεν θέλω να μπω σε πολλές τεχνικές λεπτομέρειες, αλλά είναι γνωστό από μελέτες ότι η μεταβολική νόσος δεν συσχετίζεται μόνο με την παχυσαρκία και τον διαβήτη, αλλά και με πολλά άλλα νοσήματα όπως καρδιαγγειακά νοσήματα και διάφορες μορφές καρκίνου, νοσήματα που αποτελούν τις πιο βασικές αιτίες θανάτων παγκοσμίως. Η σκέψη του ότι μπορεί κάποια στιγμή με την έρευνά μου να συνεισφέρω έστω και κατ’ ελάχιστο προς έναν τέτοιο σκοπό είναι αυτή που με σηκώνει από το κρεβάτι κάθε πρωί και με στέλνει στο εργαστήριο. Και είναι ένας από τους λόγους που με κάνουν να αγαπάω τη δουλειά μου τόσο πολύ που κάποιες φορές αισθάνομαι μέχρι και τύψεις που με πληρώνουν. Μετά όμως βλέπω γύρω μου πόσο ακριβή είναι η Βοστώνη και μου φεύγουν οι ενοχές.
E: Πώς είναι η καθημερινότητα ενός Μετα-διδακτορικού ερευνητή στο Harvard; Μετάφερέ μας για λίγο εκεί!
A: Σαν δραστηριότητες που θα βάλω σε μια παράγραφο μπορεί να ακουστούν από κουραστικές έως και βαρετές. Ένα μεγάλο μέρος της ημέρας μου είναι τα πειράματα: πειράματα με κύτταρα, πειραματόζωα και ανθρώπινες βιοψίες. Πολλά meetings. Παρακολούθηση πολλών διαλέξεων – βασικής βιολογίας και κλινικών εφαρμογών – ομιλίες, συνέδρια, και παρουσιάσεις. Μέρος της δουλειάς είναι επίσης η επίβλεψη προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών: τους διδάσκω τις βασικές (ή και πιο προχωρημένες) εργαστηριακές τεχνικές, συζητάμε τα αποτελέσματα ερευνητικών μελετών και αναλαμβάνω την επίβλεψη των πτυχιακών μελετών τους. Και φυσικά πολύ διάβασμα επιστημονικών άρθρων, αρκετό γράψιμο, πολλές αναλύσεις δεδομένων και πολλές συζητήσεις με καθηγητές και συναδέλφους για να απαντήσουμε το ερώτημα «τι σημαίνουν αυτά τα νέα δεδομένα;» και «ποιο είναι το επόμενο βήμα;».
Η πραγματικότητα είναι ότι η δουλειά στο εργαστήριο «τρώει» το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μου. Μια τυπική μέρα ξεκινάει συνήθως 7, 8 ή 9 το πρωί και τελειώνει στις 7-8 το βράδυ (αν καταφέρω να φύγω «νωρίς»). Πολλές μέρες διαρκούν και περισσότερο. Έχει υπάρξει περίοδος στο διδακτορικό μου που τελείωσα πείραμα στις 6 το πρωί.. Και φυσικά πολλές μέρες θα χρειαστεί να πάω στο εργαστήριο σαββατοκύριακα, να δουλέψω από το λάπτοπ στο σπίτι κλπ. Δεν είναι εύκολη καριέρα. Παρόλα αυτά, η καθημερινότητα που δεν βλέπει εύκολα ένας εξωτερικός παρατηρητής είναι ο ολόκληρος κόσμος που ανοίγεται μπροστά σου όταν αρχίσεις να κατανοείς την βασική μοριακή-κυτταρική βιολογία και τις επιστήμες υγείας. Σαν αποτέλεσμα, μία τέτοια δουλειά έχει το τεράστιο πλεονέκτημα ότι μπορεί να σου προσφέρει μία «διανοητικά πλούσια» ζωή, αν σε ενδιαφέρει 200% αυτό που κάνεις.
Συγκεκριμένα για το Harvard Medical School, ένα από τα βασικά στοιχεία της καθημερινότητας που ίσως δεν βρίσκεις σε άλλα πανεπιστήμια, είναι το τεράστιο δίκτυο ερευνητών που σου δίνεται η ευκαιρία να αλληλεπιδράσεις. Το γεγονός ότι τόση μεγάλη πυκνότητα κτηρίων-εργαστηρίων-νοσοκομείων-πανεπιστημίων του Harvard – MIT – Broad Institute βρίσκονται γεωγραφικά τόσο κοντά δημιουργεί απίστευτες ευκαιρίες για πρότζεκτ και για συνεργασίες. Ίσως ακουστεί λίγο υπερβολικό, αλλά αν έχεις μία ωραία και καινούργια ιδέα, κάποιος τρόπος θα βρεθεί να την πραγματοποιήσεις.
Βέβαια, θα ήταν παραπλανητικό να αναφέρω μόνο τη δουλειά. Ναι μεν οι Αμερικανοί είναι workaholics, αλλά υπάρχει και ζωή εκτός πανεπιστημίου-εργαστηρίου. Με ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα να είναι τα ταξίδια. Η Βοστώνη βρίσκεται μόλις 4 ώρες μακριά από τη Νέα Υόρκη, οπότε έχω καταφέρει να πάω 3-4 φορές ακόμα και για σαββατοκύριακο. Πολλά συνέδρια (ειδικά προ covid) γινόντουσαν σε άλλες πόλεις. Έχουμε συνεργασίες στην Καλιφόρνια, όπου μου δόθηκε η ευκαιρία να ταξιδέψω στο Λος Άντζελες μιας και βρισκόμουν εκεί λόγω δουλειάς. Και φυσικά το μεγάλο πλεονέκτημα του να γνωρίσεις την αμερικανική κουλτούρα εκ των έσω. Ειδικά η Βοστώνη είναι τόσο πολύ-πολιτισμική και ανοιχτή σε νέες ιδέες, γεγονός που με έχει βοηθήσει να επεκτείνω τους ορίζοντές μου. Φυσικά, εκτιμάω και το να ζω σε μία τόσο όμορφη πόλη όσο είναι η Βοστώνη. Δεν θα έλεγα ότι είναι η αντιπροσωπευτική αμερικανική πόλη, αλλά αυτό είναι ίσως και ένα από τα θετικά της. Είναι πολύ περπατίσιμη, έχει σημαντική ιστορία, πολύ ωραίο θαλασσινό φαγητό (π.χ. τα πασίγνωστα lobster rolls) και πανέμορφη New England-y αρχιτεκτονική. Το ότι η καθημερινότητά μου περιλαμβάνει ένα τρέξιμο δίπλα στο Charles River, ή ένα περπάτημα για μια βόλτα στο κέντρο (Downtown Boston) και στα προάστια του Fenway και του Brookline είναι σίγουρα από τις όμορφες εμπειρίες του να κάνει κανένας μεταδιδακτορικές μελέτες στο Harvard.
E: Τα τελευταία χρόνια βρίσκεσαι στη Βοστώνη στις ΗΠΑ με τη σύζυγό σου. Έχεις, επίσης, ζήσει, λόγω των σπουδών και της εργασίας σου, στην Αγγλία, στη Γερμανία, στην Ελβετία. Όταν σκέφτεσαι την Ελλάδα τι σου λείπει, και τι όχι;
A: Θα περίμενε κανείς να ακούσει το ελληνικό φαγητό, τον ωραίο καιρό ή τα μαγαζιά και το πόσο καλοπερνάμε στην Ελλάδα. Η αλήθεια όμως είναι ότι αυτό που μου λείπει περισσότερο όταν σκέφτομαι την Ελλάδα, είναι οι άνθρωποι. Η οικογένειά μου βρίσκεται στην Ελλάδα και ο αδερφός μου στην Ελβετία. Οι στενοί μου φίλοι επίσης ζουν στην Αθήνα και ένας από αυτούς στη Στοκχόλμη. Και ενώ μιλάμε πολύ συχνά μέσω τηλεφώνου (να είναι καλά τα video calls!), μου λείπει η προσωπική επαφή μαζί τους. Και είναι ίσως ο πιο βασικός λόγος που θέλω στο μέλλον να γυρίσω στην Ευρώπη (Ελβετία-Ελλάδα) για να συνεχίσω την καριέρα μου. Ακόμα και με κόσμο που ίσως να μην έχουμε κρατήσει τόσο στενή επαφή, μου λείπει να τους βλέπω στο δρόμο και να λέμε ένα «γεια» ή ένα «πώς πάει;». Οκ, και οι ελληνικές παραλίες φυσικά. Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο απ’ το καλοκαίρι στην Ελλάδα!
Σίγουρα δεν μου λείπει ο τρόπος που λειτουργεί η έρευνα στην Ελλάδα. Φυσικά, ως ένα μέρος το καταλαβαίνω: δεν είμαστε και η πιο πλούσια χώρα του κόσμου οπότε το μπάτζετ είναι περιορισμένο. Αλλά στην Ελλάδα υπάρχει και λίγο η πεποίθηση ότι η έρευνα είναι κάπως «αχρείαστο» και «μη πρακτικό», «μη χειροπιαστό» επάγγελμα, άποψη με την οποία διαφωνώ. Δυστυχώς, η χρηματοδότηση για τα περισσότερα ερευνητικά πρότζεκτ είναι υπερβολικά χαμηλή και είναι ένας από τους λόγους που με κρατάενε – προς το παρόν – μακριά από την Ελλάδα, μιας και είναι δύσκολο να είσαι παγκοσμίως ανταγωνιστικός υπό τέτοιες συνθήκες. Ευελπιστώ, όμως, ότι αυτό μπορεί να αλλάξει στο μέλλον. Επίσης, δεν μου λείπουν καθόλου η έλλειψη καλών πεζοδρομίων και τα υπερβολικά πολλά μηχανάκια στους δρόμους. Δεν θέλω να ακουστώ τόσο αρνητικός όμως, την αγαπάω ειλικρινά την Αθήνα (και ειδικά τη Ν. Φιλαδέλφεια).
E: Ποια είναι τα όνειρα και οι στόχοι σου για το μέλλον; Πώς φαντάζεσαι τον εαυτό σου σε δέκα χρόνια;
A: Δέκα χρόνια είναι τεράστιο χρονικό διάστημα που κανείς μπορεί να καταφέρει πράγματα τα οποία δεν φαντάζεται ή δεν έχει σκεφτεί καν. Όταν σκέφτομαι τις βλέψεις που είχα δέκα χρόνια πριν (δηλ. το 2011), δεν θα θεωρούσα καν ρεαλιστικό πλάνο ότι θα βρίσκομαι εδώ τώρα. Βέβαια, στην ηλικία των 22 ετών συνήθως δεν ξέρεις να βλέπεις και τόσο μακριά. Από την άλλη, είναι σχεδόν τρομακτικό το πόσο γρήγορα αισθάνθηκα ότι πέρασαν 10 χρόνια!
Τώρα, βρισκόμενος στην τελική ευθεία της μετα-διδακτορικής μου θέσης τα σχέδιά μου είναι να συνεχίσω την ακαδημαϊκή καριέρα, προσπαθώντας να γίνω ανεξάρτητος ερευνητής. Ιδανικά, θα ήθελα να είμαι καθηγητής πανεπιστημίου σε μερικά χρόνια από τώρα, και να έχω το δικό μου εργαστήριο αποτελούμενο από διδακτορικούς φοιτητές και μετα-διδακτορικούς ερευνητές, όπου θα ασχολούμαστε συγκεκριμένα με έρευνα σχετική με τον μεταβολισμό, την ινσουλινοαντίσταση, το λιπώδες ήπαρ, την παχυσαρκία και τον διαβήτη τύπου 2. Παράλληλα, θα ήθελα να ασχοληθώ και με τη διδασκαλία προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών μέσω διαλέξεων αλλά και μέσω πρακτικής στο εργαστήριό μου.
Ιδανικά, θα ήθελα να επιστρέψω στην Ευρώπη και να κάνω αυτά τα βήματα, παρά το ότι πάντα θα με ενθουσιάζει ο τρόπος που λειτουργούν ακαδημαϊκά στην Αμερική. Ένα από τα σχέδια που έχω είναι να τρέχω το ερευνητικό μου γκρουπ κάπου στην Ελβετία, αλλά να διατηρώ μία ακαδημαϊκή θέση στην Ελλάδα, για να έχω κίνητρο να επιστρέφω συχνά πίσω. Ελπίζω να λειτουργήσει, δεν ξέρω πόσο πραγματοποιήσιμο είναι.
Και φυσικά ένα μεγάλο – ίσως και εντελώς μη ρεαλιστικό – όνειρο που έχω είναι να δω κάποια μέρα μία από τις μελέτες μου να «φτάνει» από το bench στο bed που λένε – δηλ. από το εργαστήριο στους ασθενείς – και να καταφέρει να βελτιώσει την υγεία και ποιότητα ζωής τους.
E: Στείλε ένα μήνυμα στους φίλους-συμμαθητές μας και στους δασκάλους μας από το 5ο Δημοτικό σχολείο Νέας Φιλαδέλφειας, που θα διαβάσουν αυτή τη συνέντευξη. Θα ήθελες να ανακαλέσεις κάποια όμορφη ανάμνηση από την παιδική μας ηλικία;
A: Ας ξεκινήσω με κάτι που μπορεί να ακουστεί «τσίζι» (ή δεν υπάρχει ελληνική λέξη για το «τσίζι» ή την έχω ξεχάσει) που όμως το εννοώ: σας θυμάμαι όλους – συμμαθητές και δασκάλους – με μεγάλη λεπτομέρεια για τις στιγμές που ζήσαμε και με μεγάλη αγάπη για εκείνα τα χρόνια. Θυμάμαι ακόμα και με τη σειρά τους δασκάλους που είχαμε στο δημοτικό! 1η δημοτικού: κ. Κυριάκος, 2α δημοτικού: κ. Χαρίκλεια, 3η δημοτικού: κ. Νίκος, 4η δημοτικού: κ. Γιούλα και 5η-6η δημοτικού: κ. Γιάννης. Θυμάμαι ακόμα και τη δασκάλα που είχαμε στο νηπιαγωγείο, κυρίως επειδή είναι η θεία μου η Μαρία. Κι ας περάσω σε ένα πολύ κλισέ μήνυμα, που όμως και πάλι το εννοώ και δεν το λέω απλά για να πω κάτι: ας κάνουμε ένα reunion! Μου λείπετε όλοι και ειλικρινά θα ήθελα να μάθω νέα σας και να δω τι κάνετε και πώς είστε σήμερα!
Μιας και ήμασταν συμμαθητές, νομίζω η απάντησή μου για μία από τις πιο όμορφες αναμνήσεις δεν θα σου προκαλέσει και μεγάλη έκπληξη: τα δύο τελευταία χρόνια του δημοτικού με τον σούπερ-σταρ δάσκαλο κ. Γιάννη! Φυσικά θεωρώ ότι όλοι οι δάσκαλοι που είχαμε ήταν εκπληκτικοί, αλλά ιδιαίτερα ο κ. Γιάννης είχε καταφέρει να εμπνεύσει έναν ενθουσιασμό σε όλους μας γύρω από τα πάντα: και μάθημα και διάλειμμα (= μαθητικοί διαγωνισμοί με δώρα και αμπάριζα). Τον έχω και φίλο στο facebook πλέον, οπότε θα ήθελα να τον καλέσω σίγουρα σε εκείνο το reunion.
