Σε λίγες ημέρες, συγκεκριμένα στις 2 Απριλίου, είναι η θεσμοθετημένη και αναγνωρισμένη η Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τον Αυτισμό.
Καθιερώθηκε από το 2007 με ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών ως ημέρα ενθάρρυνσης λήψης μέτρων από τα κράτη – μέλη του ΟΗΕ για τους ανθρώπους που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού και για αυτούς που συνδέονται με το σύνδρομο Asperger
Τι είναι όμως κατ ουσίαν ο αυτισμός; Ένα καίριο ερώτημα, καθώς έχει παρατηρηθεί πως οι περισσότεροι έχουν ακουστά την έννοια, λιγότεροι όμως γνωρίζουν καθ ολοκληρία το περιεχόμενό της.
Ο αυτισμός αποτελεί νευροψυχολογική διαταραχή, εκ γενετής και όχι επίκτητη, που περιλαμβάνει την δυσκολία στην ανάπτυξη συγκεκριμένων ψυχολογικών δεξιοτήτων από το άτομο. Οι δεξιότητες αυτές έχουν να κάνουν με ανάπτυξη κοινωνικών συναλλαγών και δραστηριοτήτων, με την αμοιβαιότητα και την επικοινωνία, με την οργάνωση πρόσφορης δραστηριότητας. Ως εκ τούτου, η λειτουργικότητα και η επικοινωνία των ατόμων με αυτισμό με άλλα άτομα καθίσταται εκ φύσεως δύσκολη. Θα πρέπει επίσης να ξεκαθαριστεί πως ο αυτισμός έχει καθαρά βιολογικά εκ γενετής αίτια και δεν εμφανίζεται εκ των υστέρων, ούτε έχει να κάνει με τη σχέση του ατόμου με τους γονείς του.
Δυστυχώς, προς το παρόν ο αυτισμός δεν θεραπεύεται συνολικά και επιδέχεται μόνον κάποιων ψυχοθεραπευτικών μεθόδων, όπως η παρέμβαση γνωστικού ή συμπεριφορικού τύπου, η μουσικοθεραπεία και άλλες παιδαγωγικού τύπου θεραπείες.
Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε υπόψη μας πως ο αυτισμός είναι πιο συχνός από όσο νομίζουμε. Επιδημιολογικά 1 ή 2 στα 1000 άτομα πάσχουν από αυτισμό, με την αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών να είναι 4 προς 1.
Καθώς, όπως προαναφέραμε, ο αυτισμός είναι μια εκ γενετής διαταραχή, πολύ σημαντικός και καθοριστικός παράγοντας είναι η κατά το δυνατόν νωρίτερη διάγνωση του, που γίνεται συνήθως από το οικογενειακό περιβάλλον του ατόμου. Πέρα από το άτομο με αυτισμό, η οικογένεια είναι αυτή που επηρεάζεται άλλωστε άμεσα και διαρκώς από αυτή την κατάσταση.
Μερικές ενδείξεις πιθανής αυτιστικής διαταραχής είναι η διαταραγμένη κοινωνική αλληλεπίδραση (έλλειψη μοιράσματος ενδιαφερόντων και επιτευγμάτων με τους άλλους, έντονη μη λεκτική επικοινωνία, αδυναμία ανταπόκρισης σε συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις), η εν γένει διαταραγμένη επικοινωνία (καθυστέρηση στην εμφάνιση ομιλίας και αναπλήρωσή της με χειρονομίες, ανεπάρκεια στην έναρξη ή συνέχιση συνομιλίας, απουσία ενδιαφέροντος για αυθόρμητο παιχνίδι ή παιχνίδι κοινωνικού μιμητισμού) και οι ακραία επαναλαμβανόμενες, περιορισμένες και στερεοτυπικές συμπεριφορές και δραστηριότητες (έντονη ενασχόληση με μη φυσιολογικά ως προς την εστίαση πράγματα, π.χ. συνεχές στριφογύρισμα αντικειμένου, προσκόλληση σε συγκεκριμένη ρουτίνα συνήθως άσκοπη, στερεοτυπικές κινήσεις π.χ. στριφογύρισμα χεριών, επίμονη και συνεχής ενασχόληση με το τμήμα ενός αντικειμένου π.χ. με συγκεκριμένο μέρος από ένα παιχνίδι) κλπ.
Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε εύκολα πόσο μεγάλης σημασίας είναι η έγκαιρη διάγνωση. Και αυτό όχι για να ιαθεί το άτομο, αλλά μέσω θεραπείας να καταστεί όσο γίνεται πιο λειτουργικό για τη δική του ζωή ή έστω να υπάρξει μια σταθεροποιητική -και όχι επιβαρυμένη κατάσταση.
Όπως ειπώθηκε παραπάνω ο ρόλος της οικογένειας και ειδικά των γονέων είναι καθοριστικότατος, καθώς αποτελούν τη βασική πηγή άντλησης αξιόπιστων πληροφοριών για το παιδί, ώστε να υπάρξει σαφής έκθεση των αναγκών του. Πέραν αυτού όμως, η παρουσία τους είναι μεγάλης σπουδαιότητας και από συναισθηματικής απόψεως.
Ευνόητο είναι ακόμα πως τα άτομα που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού δεν μετέχουν στο αναλυτικό σχολικό πρόγραμμα, αλλά συμμετέχουν στην εκπαίδευση στο πλαίσιο της ειδικής αγωγής με εκπαιδευτικούς εξειδικευμένους στη συγκεκριμένη διαταραχή.
Δεν θα πρέπει επίσης να ξεχνάμε πως η κοινωνική αδυναμία των ανθρώπων με αυτισμό, δε σημαίνει σε καμία περίπτωση και αποκλεισμό τους από την κοινωνία. Υφίσταται άλλωστε από το 1996 συγκεκριμένη Διακήρυξη δικαιωμάτων των ατόμων με αυτισμό, η οποία τονίζει πως αυτά τα άτομα έχουν τα ίδια δικαιώματα που έχουν όλοι οι πολίτες της Ε.Ε. και κάθε κράτος- μέλος της Ε.Ε. υποχρεούται να τα αναγνωρίζει και επιβάλλει μέσω νομοθεσίας. Αυτός ο χάρτης δικαιωμάτων συνοψίζεται σε δεδομένες και συγκεκριμένες 19 προτάσεις.
Αντιλαμβανόμαστε με ευκολία πως ο αυτισμός εν γένει αλλά και τα παρεμφερή σύνδρομα (Asperger κλπ). δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους που πάσχουν από αυτόν ή τις οικογένειές τους, αλλά όλους μας. Και όλοι μας οφείλουμε να είμαστε τόσο ενημερωμένοι όσο και ευαισθητοποιημένοι πάνω σε ένα ζήτημα που αγγίζει σημαντική μερίδα συνανθρώπων μας και το οποίο επιστημονικά ακόμη δεν έχει βρει λύση.
Με αφορμή λοιπόν την Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τον Αυτισμό, θα πρέπει να έχουμε συνεχώς στο νου πως η ενημέρωση δεν έχει να κάνει μόνο με την έγκαιρη διάγνωση αλλά και με την ορθή αντιμετώπιση των ατόμων με αυτισμό. Είναι ένα διαρκές, πάγιο ζήτημα που πρέπει να αποτελεί αντικείμενο προσοχής και ενδιαφέροντος από Πολιτεία και πολίτες.
Παρατίθενται μερικοί οργανισμοί που ασχολούνται με τον αυτισμό στην Ελλάδα και χρήσιμοι σύνδεσμοι:
- Ελληνική Εταιρία Προστασίας Αυτιστικών Ατόμων – Ε.Ε.Π.Α.Α. : https://www.autismgreece.gr/
- Autism- Asperger Hellas: https://autismhellas.gr/
- Autism Praxis: http://autismpraxis.ning.com/
- Autismap – Οδηγός για τον αυτισμό στην Ελλάδα: https://autismap.gr
- Myrtillo, Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) Ειδικού Σκοπού (Ένταξης ευπαθών ομάδων στην αγορά εργασίας) ιδρυθείσα σύμφωνα με τον νόμο 4019/2011. Σήμερα το 90% των εργαζομένων στο Myrtillo ανήκει στις ευάλωτες ομάδες (άτομα με αναπηρίες): https://myrtillocafe.gr/
- TheMates, η πρώτη ηλεκτρονική εφημερίδα με συντελεστές άτομα στο φάσμα του αυτισμού: https://www.themates.gr/
- Υπουργείο Υγείας: https://www.moh.gov.gr/articles/news/1642-pagkosmia-hmera-aytismoy
Χάρης Τσούλας 
Φιλόλογος, Καθηγητής Φροντιστηριακής Μέσης Εκπαίδευσης
Μέλος Δ.Σ. Παγκοσμίου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ελληνισμού της Διασποράς
Συντονιστής για θέματα Επικοινωνίας και Ανίχνευσης Εκπαιδευτικών Αναγκών Μελών Ε.Κ.Ο της Γραμματείας Ειδικών Κομματικών Οργανώσεων ΝΔ
Αντιπρόεδρος στην τοπική οργάνωση ΝΔ Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας
