Πολύς λόγος έχει γίνει κατά καιρούς – και ειδικά τα τελευταία χρόνια – για το κατά πόσον είναι χρήσιμη η διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας στην ελληνική Μέση Εκπαίδευση. Αυτό, όσο αντιφατικό κι αν είναι ως γεγονός, αποτελεί ένα πραγματικό αντικείμενο συζήτησης από εκπαιδευτικούς και μη εκπαιδευτικούς κύκλους.
Δεν πάνε άλλωστε πολλά χρόνια από τότε που είχε αποφασιστεί η αφαίρεση μιας διδακτικής ώρας από τα Αρχαία της Α’ Γυμνασίου και η μετατόπιση της στη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής και ταυτόχρονα η μείωση μιας ώρας από τα Αρχαία της Β’ και της Γ’ Γυμνασίου, χωρίς την αντικατάσταση της από κάποιο άλλο φιλολογικό μάθημα. Μια κίνηση ενδεικτική των υποστηρικτών της θέσης που ανέφερα παραπάνω. Μάλιστα ήταν τότε έντονη η φημολογία πως προετοιμαζόταν η ολική κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαίων στο σχεδιαζόμενο τότε διετές Λύκειο. Σχέδια που ευτυχώς ναυάγησαν και θα γίνει πολύ εύκολα αντιληπτό παρακάτω στο γιατί λέω «ευτυχώς».
Ποια είναι τα επιχειρήματα όσων στηρίζουν την κατάργηση ή έστω τον περιορισμό του να διδάσκονται οι μαθητές Αρχαία Ελληνικά; Συνήθως στερεοτυπικές αντιλήψεις με άλματα λογικής και επιστημονικά ατεκμηρίωτες απόψεις, όπως ότι «αποτελούν νεκρή γλώσσα, αποκομμένη από το σήμερα και τα νέα ελληνικά», πως «προάγουν τη συντήρηση, την παπαγαλία, την μη ουσιαστική γνώση» ή το πιο ακραίο, πως «είναι δύσκολο για παιδιά και εφήβους να μπουν στη διαδικασία της εκμάθησης και της κατανόησης των κειμένων, της γραμματικής και του συντακτικού των Αρχαίων Ελληνικών»!
Ακόμα και για τον κοινό νου είναι κάτι παραπάνω από κατανοητό πως τα προαναφερθέντα βασίζονται σε έωλη, ελλιπή έως και απαράδεκτη «επιχειρηματολογία».
Κατ’ αρχάς, τα Αρχαία Ελληνικά δεν αποτελούν «νεκρή γλώσσα», αλλά ένα ζωντανό γλωσσικό οργανισμό, αφού ουσιαστικά ομιλούνται για χιλιάδες χρόνια. Η Νέα Ελληνική, η γλώσσα που όλοι μας σήμερα ομιλούμε είναι καθ’ ολοκληρίαν βασισμένη στην Αρχαία Ελληνική. Αποτελεί μετεξέλιξη της και φυσική, ζωντανή συνέχεια της, όπως άλλωστε συμβαίνει σε διάφορες γλώσσες ανά τον κόσμο.
Επιπλέον, ο πλούτος της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας, τόσο εννοιολογικά, λεξιλογικά, σημασιολογικά, όσο και σε περιεχόμενο δεν αφαιρεί σε τίποτα, αλλά αντίθετα προάγει την κριτική σκέψη του μαθητή.
Τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι γεμάτα από γεγονότα, είτε μυθολογικά είτε ιστορικά, τα οποία προάγουν διαχρονικές αξίες αλλά ταυτόχρονα λειτουργούν και παραδειγματικά καθώς οι ανθρώπινες ιστορικές ιδέες και πράξεις τείνουν να επαναλαμβάνονται κυκλικά. Αυτό είναι κάτι που η «μεταμοντέρνα» αντίληψη περί χρήσης της ελληνικής γλώσσας αδυνατεί να αντιληφθεί.
Σε ότι αφορά το πιο ακραίο, πως είναι δύσκολο για τους μαθητές η εκμάθηση και η κατανόηση των αρχαίων ελληνικών, αρκεί ως αντεπιχείρημα πως τα παιδιά μαθαίνουν εύκολα τις ξένες γλώσσες και μάλιστα από μικρότερη ηλικία, πριν το Γυμνάσιο!
Αν θέλει κάποιος να ασκήσει γόνιμη και όχι ιδεολογικά αγκυλωμένη κριτική αναφορικά με τη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής, τότε αυτό μπορεί να γίνει μόνο στο επίπεδο της μεθοδολογίας. Με άλλα λόγια, του καθιερωμένου τρόπου με τον οποίο οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τα Αρχαία Ελληνικά.
Πιθανώς αυτός να ήταν σε κάποιο βαθμό ξεπερασμένος ως σήμερα, να προκαλούσε την αδιαφορία σημαντικού μέρους των μαθητών και να μην ήταν ο πλέον δόκιμος για τα δεδομένα της εποχής. Ίσως χρειαστεί αναπροσαρμογή, ώστε οι μαθητές να εισέρχονται στην ουσία του πλούτου της Αρχαίας Ελληνικής και όχι στην επιδερμική γνώση.
Προς τούτο κατατείνει και ο νέος τρόπος διδακτικής των Αρχαίων στο Γυμνάσιο από την περίοδο 2022-2023 που ανακοινώθηκε πρόσφατα, με αναπροσαρμογή της διδακτέας ύλης, κοινή διδακτική προσέγγιση των κειμένων και με έμφαση στην ποιοτική και όχι ποσοτική αξιολόγηση. Ευχή όλων μας όλο αυτό να αποδώσει και να επεκταθεί και στο Λύκειο.
Στον αντίποδα των φωνών που μιλούσαν ακόμη και για κατάργηση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον η άποψη κάποιων εκπαιδευτικών πως η εκμάθηση των Αρχαίων Ελληνικών και η εξοικείωση των μαθητών με αυτά ίσως να είναι αναγκαίο να συμβεί από το επίπεδο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, στις δύο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού. Μια προοπτική που αξίζει να ακουστεί με ενδιαφέρον.
Συμπερασματικά, ο πλούτος των Αρχαίων Ελληνικών, της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι πολύτιμη γνώση για όλους, πανανθρώπινα. Τη στιγμή που ξένες χώρες υιοθετούν τη διδασκαλία τους είτε υποχρεωτικά, είτε προαιρετικά στη Μέση και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, είναι πραγματικά λυπηρό το να αμφισβητείται η χρησιμότητα τους και η σημασία τους στη χώρα που «γεννήθηκαν» και επέζησαν επί χιλιάδες χρόνια.
Χάρης Τσούλας
Φιλόλογος, Καθηγητής Φροντιστηριακής Μέσης Εκπαίδευσης
Μέλος Δ.Σ. Παγκοσμίου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ελληνισμού της Διασποράς
Συντονιστής για θέματα Επικοινωνίας και Ανίχνευσης Εκπαιδευτικών Αναγκών Μελών Ε.Κ.Ο της Γραμματείας Ειδικών Κομματικών Οργανώσεων ΝΔ
Αντιπρόεδρος στην τοπική οργάνωση ΝΔ Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας
[…] συνέχεια προηγούμενου άρθρου, όπου τονιζόταν η σημασία της διδακτικής των Αρχαίων […]