Στο παρόν άρθρο θα αναφερθώ σε ένα πολυσυζητημένο μεν, αλλά σημαντικό ζήτημα, που έχει απασχολήσει κάθε νέο άνθρωπο της γενιάς μου, αλλά και των νεότερων γενεών, το λεγόμενο “brain drain”: Σε ελεύθερη μετάφραση η “φυγή μυαλών”, με άλλα λόγια η εξαναγκασμένη μετανάστευση νέων επιστημόνων στο εξωτερικό προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών εργασίας.
Η μετεγκατάσταση στο εξωτερικό, για σπουδές ή για εργασία, πάντοτε υπήρξε ως δυνατότητα επιλογής. Στα χρόνια της οικονομικής κρίσης (2009-2019) πέρα από δυνατότητα, για πολλούς ανθρώπους ειδικά νεαρής ηλικίας, είχε φτάσει να αποτελεί μονόδρομο.
Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους: Περίπου 500.000 άνθρωποι είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα από το 2008 και μετά σε αναζήτηση καλύτερης εργασιακής τύχης σε χώρες του εξωτερικού. Άνθρωποι παραγωγικών ηλικιών (18-35), πτυχιούχοι Ανώτερων και Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων είναι κάποια από τα στοιχεία του προφίλ όσων προσπάθησαν να κάνουν το συγκεκριμένο βήμα στην ζωή τους.
Σύμφωνα με την οργάνωση “Brain Gain” -η οποία κάνει έρευνες για το πώς μπορεί να αποφευχθεί αυτή η διαρροή μυαλών στο εξωτερικό- 6 στους 10 νέους που εγκατέλειψαν την χώρα μας το έκαναν από το 2011 και μετά ενώ οι περισσότεροι από αυτούς σχεδιάζουν να επιστρέψουν πίσω μακροπρόθεσμα (από 5 χρόνια μετά το νωρίτερο, έως όταν εγκαταλείψουν τον επαγγελματικό τους στίβο το αργότερο). Όσοι ερχόμαστε σε επαφή με νέους ανθρώπους είτε μέσω κοινωνικών συναναστροφών, είτε λόγω επαγγελματικής ιδιότητας βλέπουμε πως όλα αυτά αποτέλεσαν μια απτή πραγματικότητα.
Καταλαβαίνουμε εύκολα πως όλο αυτό εκφράζει την ύπαρξη μιας προβληματικής κατάστασης από κάθε άποψη. Από την μια πλευρά καταδεικνύει τη διαχρονική αποτυχία όλου του συστήματος μας να εντάξει τους νέους στην αγορά εργασίας ομαλά. Και αυτό έχει να κάνει και με την πάγια ανάγκη διασύνδεσης του εκπαιδευτικού συστήματος με την αγορά εργασίας αλλά και με τη λανθασμένη νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας, η οποία έδινε βάση και κύρος σε συγκεκριμένα επαγγέλματα, με αποτέλεσμα να επέλθει κορεσμός.
Από την άλλη πλευρά αναρωτιέται κανείς τι θα γινόταν στην Ελλάδα αν οι πιο παραγωγικοί της άνθρωποι την εγκατέλειπαν διαρκώς, αφήνοντας πίσω μόνο τους μεγαλύτερους- τους οποίους σε καμία περίπτωση δεν υποτιμούμε. Όμως γίνεται εύκολα αντιληπτό πως μια χώρα και μια οικονομία δεν μπορεί να στηριχθεί μόνο ή αποκλειστικά σε αυτούς και δεν θα μπορούσε να έχει κανένα μέλλον και προοπτικές γενικής ευημερίας. Επείγει η ανάσχεση του brain drain και η μετατροπή του σε “brain gain”.
Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί αρχικά με δύο τρόπους: Πρώτον, με την ενδυνάμωση του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στα σχολεία και την διασύνδεση του με την αγορά εργασίας, ώστε οι νέοι να επιλέγουν επαγγέλματα που ανταποκρίνονται στις πραγματικές τους κλίσεις και ικανότητες, αλλά και τα οποία θα έχουν δυνατότητα απορρόφησης και αποκατάστασης. Η αλλαγή του αναλυτικού σχολικού προγράμματος βοηθά σε αυτή την κατεύθυνση. Επιπλέον, ως προς αυτό γίνεται ήδη προσπάθεια να ληφθούν άμεσα αποφάσεις και χαράσσονται πολιτικές που θα επαναφέρουν τους νέους μας πίσω στην πατρίδα.
Δεύτερον, με την προσέλκυση επενδύσεων και το άνοιγμα θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα και τις νεοφυείς επιχειρήσεις, οι οποίες θα πρέπει να αποτελέσουν την ατμομηχανή της οικονομικής μας ανάπτυξης. Μια κατεύθυνση που ήδη τα τελευταία χρόνια βλέπουμε πως υπάρχει πρόθεση να ακολουθηθεί από πλευράς Πολιτείας και κοινωνίας. Η απασχόληση σε κορεσμένους κλάδους ή το άλλοτε «όνειρο» της εξ ολοκλήρου αποκατάστασης στον δημόσιο τομέα (χωρίς να υποτιμούμε τους ανθρώπους του), έχουν πάψει από καιρό να αποτελούν δόκιμες λύσεις και αυτό έχει καταστεί κατανοητό. Η στήριξη επενδύσεων που προσφέρουν καλές και δίκαια αμειβόμενες θέσεις εργασίας είναι ο «οδικός χάρτης» για το παρόν και το μέλλον.
Χρέος όλων μας αποτελεί η κατά το δυνατό διαμόρφωση συνθηκών για την επιστροφή των παραγωγικών Ελλήνων στην χώρα. Για να σταματήσει αυτή η “αιμορραγία” με την συνεχή φυγή των νέων από τον τόπο μας, ειδικά κατά τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα που υπάρχει θέληση και οι συνθήκες έχουν ωριμάσει, μπορούμε και επιβάλλεται να μετατρέψουμε το brain drain των δύο προηγούμενων δεκαετιών σε brain gain. Είναι στο χέρι μας και μπορούμε να το καταφέρουμε. Για τη χώρα μας, τους ανθρώπους της γενιάς μας αλλά και για τα παιδιά μας.
Χάρης Τσούλας
Φιλόλογος, Καθηγητής Φροντιστηριακής Μέσης Εκπαίδευσης
Μέλος Δ.Σ. Παγκοσμίου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ελληνισμού της Διασποράς
Συντονιστής για θέματα Επικοινωνίας και Ανίχνευσης Εκπαιδευτικών Αναγκών Μελών Ε.Κ.Ο της Γραμματείας Ειδικών Κομματικών Οργανώσεων ΝΔ
Αντιπρόεδρος στην τοπική οργάνωση ΝΔ Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας
