Σε συνέχεια προηγούμενου άρθρου, όπου τονιζόταν η σημασία της διδακτικής των Αρχαίων Ελληνικών τόσο για τους μαθητές όσο και πανανθρώπινα, επανερχόμαστε αναδεικνύοντας ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει διαχρονικά τους εκπαιδευτικούς κύκλους και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, δηλαδή το κατά πόσο είναι χρήσιμη η διδασκαλία των Λατινικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Επί πολλά χρόνια, τόσο ως μαθητές όσο και ως καθηγητές ακούμε την άποψη πως τα Λατινικά – τα οποία σε επίπεδο Δευτεροβάθμιας διδάσκονται στη Β’ και στη Γ’ Λυκείου όπου και εξετάζονται πανελλαδικά- δεν έχουν απτά αποτελέσματα ως προς τη χρήση τους στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου, από τη στιγμή που θεωρούνται “νεκρή” και “εξαφανισμένη” γλώσσα. Δεν σας κρύβω μάλιστα πως και προσωπικά, ως μαθητής της Θεωρητικής πριν πολλά χρόνια, παρότι συν τω χρόνω τα αγάπησα, αρχικά είχα την ίδια στάση απέναντι στα Λατινικά και την ίδια απορία.
Τον προβληματισμό αυτό ήρθε να ενισχύσει η προ τριετίας απόφαση της τότε πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας για ουσιαστική κατάργηση της διδακτικής της Λατινικής από τη Μέση Εκπαίδευση και αντικατάστασης της, ως πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα στην Γ΄Λυκείου, με την Κοινωνιολογία. Μια απόφαση που φαινομενικά “ανακούφιζε” μαθητές και γονείς και στηριζόταν στον υποτιθέμενο “αναχρονισμό” των Λατινικών ως διδασκόμενο μάθημα, προτάσσοντας ως “εκσυγχρονιστική πρόταση” την πιο επισταμένη διδασκαλία και εξέταση της Κοινωνιολογίας. Και είχε ως επιπλέον επιχείρημα την υποτιθέμενη υπερπληθώρα διαθέσιμων κοινωνιολόγων έναντι των φιλολόγων.
Ήταν μια στάση που πέρα από οποιαδήποτε πολιτική προσέγγιση, είχε θεμελιώδη δομικά λάθη ως προς τη διαμόρφωση της.
Κατ’ αρχάς, δημιούργησε ένα τεχνητό δίπολο «Κοινωνιολογίας εναντίον Λατινικών» και κοινωνιολόγων vs φιλολόγων (βλέπουμε πόσο επίκαιρα είναι τα Λατινικά καθώς το vs δεν είναι τίποτε άλλο από τη συντομογραφία του λατινικού versus που σημαίνει “εναντίον”).
Επιπλέον αναπαρήγαγε την λανθασμένη διαχρονική στάση όλων μας σε ζητήματα εκπαίδευσης πως “σημαντικό μάθημα είναι το πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα”. Λάθος και εδώ, καθώς τόσο η εκμάθηση των κοινωνιολογικών ρευμάτων όσο και αυτή των Λατινικών είναι εξίσου χρήσιμα για τον άνθρωπο, το καθένα από τη δική του πλευρά.
Το πόσο εκτός πραγματικότητας ήταν αυτή η αντίληψη φάνηκε τόσο από τις αντιδράσεις που υπήρξαν όσο και στην πράξη, αφού η αλλαγή δεν επέφερε καμία βελτίωση στα εκπαιδευτικά πράγματα και ουσιαστικά κατέπεσε, με την επαναφορά της διδακτικής της Λατινικής γλώσσας στα Λύκεια από τη σχολική χρονιά που ήδη διανύουμε.
Και φυσικά η “αποκοπή” των Λατινικών από τη Μέση Εκπαίδευση δεν είχε κανένα νόημα, από τη στιγμή που απαραιτήτως διδάσκονται είτε ως υποχρεωτικό μάθημα είτε ως μάθημα επιλογής στα τμήματα των Φιλοσοφικών Σχολών της Τριτοβάθμιας.
Γιατί όμως δεν πρέπει να “πυροβολούμε” τα Λατινικά; Είναι τόσο “νεκρή” γλώσσα και η διδασκαλία της στα παιδιά του Λυκείου τόσο κενή περιεχομένου;
Η απάντηση είναι όχι, και θα προσπαθήσω να το θέσω με ουσιαστική και ουδόλως “συντεχνιακή” τεκμηρίωση.
Πρώτα και κύρια, τα Λατινικά μπορεί πλέον να μη χρησιμοποιούνται στην καθομιλουμένη, αποτελούν όμως τον άμεσο πρόγονο των λεγόμενων «ρομανικών γλωσσών». Ποιες είναι οι ρομανικές γλώσσες; Μέσα σε αυτές βρίσκουμε, πέραν της ιταλικής, τα ισπανικά, τα πορτογαλικά, τα γαλλικά, τα ρουμάνικα καθώς και διαλέκτους όπως τα σαρδηνιακά, τα κορσικανά, τα βλάχικα. Με άλλα λόγια, αναφερόμαστε σε γλώσσες ομιλούμενες στο σήμερα από περισσότερους των 1 δισεκατομμυρίων ανθρώπων ανά την υφήλιο! Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως τα Λατινικά στη συγκεκριμένη περίπτωση βοηθούν σημαντικά τον διδασκόμενο στο να έχει περαιτέρω οικειότητα με τις παραπάνω γλώσσες που είναι σημαντικές στο διεθνές περιβάλλον, καθορίζοντας τον πολίτη του σήμερα.
Εκτός αυτού, σχεδόν όλοι γνωρίζουμε πως όροι της Λατινικής χρησιμοποιούνται ακέραιες σε πλήθος επιστημών και δραστηριοτήτων, όπως στη Νομική, στις Πολιτικές Επιστήμες, στη Φιλοσοφία, στη Διπλωματία, ακόμα και στην Ιατρική. Και φυσικά στην καθημερινότητα μας (CV, WC, vs που προανέφερα, “mea culpa”, “de facto και άλλα πολλά).
Επιπλέον, και η Λατινική γραμματεία περιλαμβάνει πληθώρα κειμένων (όπως και τα Αρχαία Ελληνικά για τα οποία μιλήσαμε στο προηγούμενο άρθρο), τα οποία προάγουν διαχρονικές κλασικές αξίες και λειτουργούν παραδειγματικά μέχρι και σήμερα. Τα κείμενα του Κικέρωνα, του Βιργιλίου, του Οβιδίου και πολλών ακόμα, εκτός της λογοτεχνικής τους αξίας είναι γεμάτα από παραδείγματα που μας είναι χρήσιμα για το παρόν και το μέλλον και καλλιεργούν την κριτική σκέψη. Και ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός η βάση του σύγχρονου δυτικού.
Είναι λοιπόν τα Λατινικά “βάσανο” και “Γολγοθάς” για τους μαθητές; Σαφώς και όχι, αν η εκμάθηση τους γίνεται με παραστατικό, ζωντανό και όχι στείρο τρόπο.
Συνεπώς, δεν είναι ανάγκη να τα εξαλείψουμε. Μπορούμε όμως να μπούμε σε έναν ειλικρινή και γόνιμο διάλογο για περαιτέρω εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας τους, με στόχο την ακόμα μεγαλύτερη καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, που είναι και το ζητούμενο.
Για αυτό λοιπόν, μην “πυροβολούμε” τα Λατινικά. Ας τα αγαπήσουμε, όπως τους αξίζει.
Χάρης Τσούλας
Φιλόλογος, Καθηγητής Φροντιστηριακής Μέσης Εκπαίδευσης
Μέλος Δ.Σ. Παγκοσμίου Πολιτιστικού Ιδρύματος Ελληνισμού της Διασποράς
Συντονιστής για θέματα Επικοινωνίας και Ανίχνευσης Εκπαιδευτικών Αναγκών Μελών Ε.Κ.Ο της Γραμματείας Ειδικών Κομματικών Οργανώσεων ΝΔ
Αντιπρόεδρος στην τοπική οργάνωση ΝΔ Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας
[…] και εξεταζόμενο μάθημα (για το οποίο κάναμε αναφορά εδώ, στο πλαίσιο της Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών […]