Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ή «Η ΣΚΟΝΗ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ», του Σωτήρη Παπαδέα

 

Γράφει ο Σωτήρης Παπαδέας, φιλόλογος

 

 

 

Η Επιστήμη της Ιστορίας σκοπό έχει να καταγράψει και αξιολογήσει τα γεγονότα του παρελθόντος με στόχο εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για το μέλλον.

Φυσικά υπάρχουν πολλές διαφωνίες και για τις καταγραφές των γεγονότων καθ’ εαυτές και πιο σοβαρές για τις αξιολογήσεις των γεγονότων.

Μάλιστα οι διαφωνίες για τις αξιολογήσεις φθάνουν σε σημείο τέτοιο που να διατυπώνονται διαμετρικά αντίθετες απόψεις.

Κι αυτό «δίνει τροφή» σ’ όσους αμφισβητούν την Ιστορία ως επιστήμη. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.

 

 

 

Τις μέρες αυτές ζούμε ένα πόλεμο, στον οποίο όλοι σχεδόν σπεύδουν να πάρουν θέση αντίθεσης ή υποστήριξης ενός εκ των δύο εμπλεκομένων μερών ή και επιλογής της ουδετερότητας. Στο θέμα όμως που όλοι ομοφωνούν είναι η αξιολόγηση των γεγονότων.

 

Όλοι σχεδόν και ανεξάρτητα από τη θέση υπέρ ή κατά του ενός των εμπλεκομένων ή της ουδετερότητας παραδέχονται και διακηρύσσουν ότι ο πόλεμος αυτός συνιστά ιστορικό γεγονός και πολλοί μάλιστα – ίσως πλέον οι συντριπτικά περισσότεροι – μιλούν για την έναρξη του 3ου Παγκοσμίου Πολέμου!

 

Είναι όμως έτσι; Ξεκίνησε ο Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος; Δεν μπορώ να πάρω στο θέμα αυτό ξεκάθαρη θέση, αλλά μπορώ να δώσω μερικά στοιχεία ως αφετηρία προβληματισμού. Επίσης να δηλώσω ότι αυτό (όπως άλλωστε έχει γίνει πλειστάκις στο παρελθόν) θα φανεί, όταν «κατακαθίσει η σκόνη» των γεγονότων.

 

Έχουμε τα εξής δεδομένα:

Αναντίρρητα ο πόλεμος αυτός είναι ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός και οι συνέπειές του (ήδη αυτό διαφαίνεται) θα είναι σημαντικές.

 

Από την άλλη σπάνια ένα ιστορικό γεγονός εκτιμήθηκε σωστά, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη και πριν την ολοκλήρωσή του. Η «σκόνη» που σηκώνεται από αυτό, η πιεστική επικοινωνιακή εκμετάλλευσή του, άλλοι αφανείς προσωρινά παράγοντες μάς εμποδίζουν όχι μόνο να δούμε καθαρά τα πράγματα, αλλά και να το αποτιμήσουμε ιστορικά.

 

Τα παραδείγματα είναι πάμπολλα και θα αναφέρω το πλέον χαρακτηριστικό του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, που σχετίζεται και άμεσα με τον προβληματισμό μας.

 

Όταν τις πρώτες μέρες του Αυγούστου του 1914 ξεκίνησαν οι τότε εμπλεκόμενες χώρες να κηρύσσουν τον πόλεμο η μία στην άλλη και άρχισαν οι πρώτες εχθροπραξίες, όλοι διακήρυτταν ότι θα διαρκούσαν λίγες εβδομάδες – άντε λίγους μήνες – έως ότου «πρυτανεύσει η λογική» και «τα βρουν οι αντίπαλοι μεταξύ τους», γιατί τάχα ένας παρατεταμένος πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος ήταν καταστροφικό σενάριο με απρόβλεπτες συνέπειες και …

 

Τέσσερα χρόνια κράτησε ο πόλεμος αυτός και για τις συνέπειές του … καλύτερα να το αφήσουμε για άλλη φορά!

 

Το αρχικό μας ερώτημα είναι αν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε σήμερα και με τα διαθέσιμα δεδομένα τη σύγκρουση στην Ουκρανία ως εναρκτήριο γεγονός ενός Παγκοσμίου Πολέμου.

 

Να δούμε όμως πρώτα γιατί οι δύο πόλεμοι, που χαρακτηρίστηκαν «παγκόσμιοι», ονομάστηκαν έτσι.

 

Το πληθυσμιακό κριτήριο δεν επαρκεί, καθότι μόνο ένα μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού συμμετείχε ενεργά. Μικρό στον Πρώτο και μεγαλύτερο στον Δεύτερο, πάντως όχι πάνω από το μισό.

 

Εδαφικά ο μεν Πρώτος ήταν εξαιρετικά περιορισμένος, ο δε Δεύτερος εξαπλώθηκε σε πολλά σημεία του πλανήτη, αλλά τεράστιες εκτάσεις – πάνω από τις μισές – δεν είδαν καμιά πολεμική ενέργεια.

 

Οι ανθρώπινες απώλειες και οι υλικές καταστροφές πράγματι ήταν πολλαπλάσιες σε σχέση με όλους τους προηγούμενους πολέμους, αλλά δεν είναι ιστορικά αυτό το «σημαντικό». Ανθρώπινες απώλειες και υλικές ζημιές έρχονται και από φυσικές καταστροφές.

 

Οι δύο αυτοί πόλεμοι χαρακτηρίζονται ως παγκόσμιοι για δύο αλληλένδετους λόγους.

α) Ενεπλάκησαν διατεταγμένοι σε δύο αντίπαλους σχηματισμούς οι δύο κυρίαρχοι πόλοι του παγκόσμιου καπιταλισμού, ο Αγγλοσαξονικός και ο Τευτονικός, παρασύροντας ως συμμάχους και τους δευτερεύοντες.

 

β) Κοινό ιστορικό χαρακτηριστικό είχαν την ολοσχερή υποταγή του ενός αντιπάλου των δύο πόλων του ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού. Γνωστό είναι ποιος πόλος κυριάρχησε και ποια τύχη επεφύλαξε στον ηττημένο και τους συμμάχους του.

 

Για μένα και μέχρι νεωτέρας παγκόσμιος πόλεμος είναι μόνο όταν έχουμε ντέρμπυ τύπου «Ρεάλ» vs «Μπαρτσελόνα»!

 

Τώρα, αν ο Τευτονικός Πόλος υποτάχθηκε στον Αγγλοσαξονικό οριστικά και συντονίζουν τις δυνάμεις τους κατά ενός ΝΕΟΥ, ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΥ πόλου, του Σινο-ρωσικού μένει να αποδειχθεί.

 

Αυτή η αλλαγή «πολικότητας», αν έχει συμβεί, όντως είναι μία τεραστίων ιστορικών διαστάσεων εξέλιξη και μάς εισάγει σε μια νέα ιστορική περίοδο.

 

Προσωπικά θεωρώ ότι πρέπει να περιμένουμε αρκετά ακόμη για τέτοια συμπεράσματα. Πρέπει να «κατακαθίσει η σκόνη» των γεγονότων.