Η Αγία Βαρβάρα και η…Βαρβάρα, το αρχαιότερο γλυκό – 4 συνταγές, για να διαλέξετε!
Το έθιμο της βαρβάρας, που συμβολίζει την πανσπερμία, έρχεται από την αρχαιότητα ως κατάλοιπο της λατρείας της θεάς Εκάτης, και πρόκειται για ένα είδος ασουρέ. Τα «Εκαταία» εορτάζονταν στην αρχή του χειμώνα, με τις αποθήκες της αρχαίας Θράκης γεμάτες από στάρια και αποξηραμένους καρπούς. Αυτά χρησιμοποιούνταν για το Εκαταίο Δείπνο, ως αναίμακτη προσφορά στη θεά, με αντάλλαγμα την προστασία ανθρώπων και σπαρτών.
Το αρχαιοελληνικό έθιμο πέρασε, μέσω του Βυζαντίου, και σε άλλους λαούς, ενώ αντικαταστάθηκε απ’ τη βαρβάρα, λόγω της σύνδεσής του με ένα περιστατικό των πρωτοχριστιανικών χρόνων:
Ο πατέρας της Αγίας Βαρβάρας, ο Διόσκορος, όντας φανατικός αντιχριστιανός, έδωσε εντολή στους εμπόρους άρτου και τροφίμων της περιοχής του να δηλητηριάσουν ό,τι προοριζόταν για τους χριστιανούς. Η κόρη του όμως που το άκουσε, προειδοποίησε τους χριστιανούς να περιοριστούν στα αποθέματα τροφίμων που υπήρχαν στα σπίτια τους. Οι προμήθειες σύντομα τελείωσαν, κι αυτά που απέμειναν ήταν μια ποικιλία καρπών που δεν αρκούσαν για κανονικά γεύματα. Αυτοσχεδιάζοντας, λοιπόν, ανακάτευαν κάθε φορά, ό,τι μπορούσαν να συλλέξουν.
Έτσι οι χριστιανοί σώθηκαν από τη δηλητηρίαση, χάρη στη Βαρβάρα, που στη συνέχεια υπέστη φρικτά βασανιστήρια και θανατώθηκε από τα χέρια του πατέρα της, επειδή ασπάστηκε τον Χριστιανισμό.
Σε ανάμνηση της σωτηρίας τους, οι χριστιανοί έδωσαν το όνομά της στο έθιμο της βαρβάρας, που κατέστη αναπόσπαστο κομμάτι της λαϊκής παράδοσης πολλών περιοχών, και ιδίως του Πόντου, της Κωνσταντινούπολης, και της Θράκης, όπου συνήθως η συνταγή περιέχει εννέα υλικά. Στην Αδριανούπολη και στη Μακρά Γέφυρα πρόσθεταν και μερικά κουκιά, που ήταν γούρι για όποιον τα έβρισκε.
1η συνταγή (δημοφιλής στη Θράκη)
ΥΛΙΚΑ
500 γρ. αποφλοιωμένο σιτάρι
2 φλ. ζάχαρη
1 φλ. ξανθές σταφίδες
10 ξερά σύκα ψιλοκομμένα
1 βάζο ταχίνι
κανέλλα, καρύδια, και όποιον άλλον καρπό επιθυμείτε (αμύγδαλα, δαμάσκηνα, χουρμάδες, βερίκοκα, ακτινίδια, ρόδια κτλ.)
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Το βράδυ της προπαραμονής της γιορτής, πλένουμε το σιτάρι και το μουλιάζουμε σε νερό. Την επομένη το πλένουμε καλά, το στραγγίζουμε και το βράζουμε καλά.
Πολτοποιούμε περισσότερη απ’ τη μισή ποσότητα, και το ξαναβράζουμε μαζί με τις σταφίδες σε χαμηλή φωτιά.
Ρίχνουμε τα σύκα και τα αφήνουμε να βράσουν καλά όλα μαζί ανακατεύοντας συχνά ώσπου να χυλώσει το μίγμα.
Προσθέτουμε τη ζάχαρη και ανακατεύουμε ώσπου να λιώσει.
Κατεβάζουμε απ’ τη φωτιά και ρίχνουμε το ταχίνι ανακατεύοντας καλά.
Σερβίρουμε σε μπολάκια, πασπαλίζουμε με καρύδια και κανέλλα. Διακοσμούμε με έναν χουρμά κι ένα δαμάσκηνο (χωρίς το κουκούτσι) στο κάθε μπολάκι.
2η συνταγή (ποντιακή εκδοχή)
ΥΛΙΚΑ
500 γρ. σιτάρι αποφλοιωμένο
½ φλ. μαύρες σταφίδες
½ φλ. καρύδια χοντροκομμένα
½ φλ. αμύγδαλα ξεφλουδισμένα και χοντροκομμένα
½ φλ. καλαμπόκι
½ φλ. φασόλια ψιλά
1 φλ. νισεστέ ή κορν φλάουρ
1 φλ. ζάχαρη
κανέλλα και σουσάμι για το στόλισμα
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Προετοιμάζουμε το σιτάρι όπως στην προηγούμενη συνταγή, από την προπαραμονή της γιορτής, και με τον ίδιο τρόπο προετοιμάζουμε τα φασόλια και το καλαμπόκι.
Βράζουμε το σιτάρι, τα φασόλια και το καλαμπόκι για μια-δυο ώρες σε δύο λίτρα νερό περίπου, ώσπου να χυλώσει. Παρακολουθούμε το βρασμό και προσθέτουμε νερό όποτε χρειαστεί.
Σε ένα άλλο σκεύος ανακατεύουμε τη ζάχαρη και το νισεστέ με ένα ποτήρι νερό, και τα βράζουμε για λίγο (ώσπου να πήξουν καλά).
Βάζουμε τα δύο μίγματα στο ίδιο σκεύος και προσθέτουμε τα καρύδια, τα αμύγδαλα και τις σταφίδες.
Σερβίρουμε σε μπολάκια και πασπαλίζουμε με το σουσάμι και την κανέλλα.
3η συνταγή (δημοφιλής στην Κωνσταντινούπολη)
ΥΛΙΚΑ
500 γρ. σιτάρι
1 φλ. ρυζάλευρο
2 φλ. αμύγδαλα χοντροκομμένα
2 φλ. σταφίδες ξανθές
½ φλ. σταφίδες μαύρες
4 φλ. ζάχαρη
9-10 ξερά βερίκοκα σε κομματάκια
9-10 ξερά σύκα σε κομματάκια
2 φλ. καρύδια χοντροκομμένα
4-5 καρφάκια γαρίφαλο
½ φλ. ανθόνερο
κανέλλα, ρόδια και ξηρούς καρπούς χοντροκομμένους για το στόλισμα
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Προετοιμάζουμε το σιτάρι όπως στην πρώτη συνταγή, από την προπαραμονή της γιορτής. Στο ίδιο νερό που το μουλιάσαμε, το βράζουμε μέχρι να μαλακώσει συμπληρώνοντας όσο νερό χρειαστεί (1,5 – 2 λίτρα περίπου).
Αφού βράσει καλά, προσθέτουμε τα γαρίφαλα και όλους τους ξηρούς καρπούς (εκτός από τα σύκα). Τα βράζουμε όλα μαζί για ακόμα 10΄ περίπου.
Στη συνέχεια λιώνουμε το ρυζάλευρο σε λίγο νερό, και το προσθέτουμε στο μίγμα μαζί με τη ζάχαρη και τα σύκα και βράζουμε για άλλα 10΄.
Προσθέτουμε το ανθόνερο, ανακατεύουμε ελαφρά, και κατεβάζουμε την κατσαρόλα από τη φωτιά.
Σερβίρουμε σε μπολάκια και στολίζουμε με τα υλικά του στολίσματος.
4η συνταγή (δημοφιλής σε πολλές περιοχές)
ΥΛΙΚΑ
500 γρ. σιτάρι αποφλοιωμένο
1 φλ. ζάχαρη
½ φλ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
1 κ.γ. κανέλλα
1 φλ. σταφίδες
1 φλ. καρύδια
½ φλ. αμύγδαλα
½ φλ. σουσάμι
½ φλ. ρόδια
λίγο αλάτι
κανέλλα και ποικιλία καρπών για το στόλισμα
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Προετοιμάζουμε το σιτάρι όπως στην πρώτη συνταγή, από την προπαραμονή της γιορτής.
Βάζουμε το σουσάμι σε ένα ταψάκι, στο φούρνο στους 200°C (ή σε ένα τηγάνι) και το καβουρντίζουμε ώσπου να ροδίσει ελάχιστα. Όταν κρυώσει, το αλέθουμε ή το ψιλοκοπανίζουμε. Το ίδιο περίπου κάνουμε και με το αλεύρι, μόνο που αυτό θέλει λίγο περισσότερη ώρα, και πρέπει να το ανακατεύουμε συχνά (γιατί καίγεται εύκολα και πικρίζει).
Αφού πλύνουμε και στραγγίξουμε το σιτάρι, το βράζουμε σε περίπου 1½ λίτρο νερό, με ελάχιστο αλάτι, για 15΄.
Προσθέτουμε τη ζάχαρη και την κανέλλα και ανακατεύουμε ρίχνοντας λίγο-λίγο το αλεύρι.
Αφήνουμε το μίγμα να βράσει για λίγα λεπτά και να είναι ελαφρώς κρεμώδες.
Το κατεβάζουμε απ’ τη φωτιά, προσθέτουμε όλους τους καρπούς ανακατεύοντας προσεκτικά.
Αδειάζουμε το μίγμα σε μπολάκια, κι όταν κρυώσει και πήξει, στολίζουμε με ξηρούς καρπούς και ρόδια.
της Αρετής Παπαδοπούλου, συμπολίτισσας Μικρασιάτισσας τρίτης γενιάς, μέλους του διοικητικού συμβουλίου του Παραδοσιακού Πολιτιστικού Συλλόγου Η ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ
Πηγή: mnimesellinismou.com
